Endoskopia uważana jest za najlepszą metodę rozpoznania raka żołądka. Czułość badania w wykrywaniu wczesnego raka żołądka sięga 80%. Badanie to pozwala na wykonanie biopsji, czyli pobrania tkanki do analizy histopatologicznej. W rozpoznaniu raka żołądka użyta może zostać ultrasonografia endoskopowa (tzw. Jego nadmiar uszkadza błonę śluzową żołądka i dwunastnicy. Nie bez znaczenia jest również niewłaściwa dieta, złe nawyki żywieniowe oraz długotrwałe przyjmowanie leków przeciwzapalnych. Coraz częściej mówi się o genetycznych predyspozycjach do występowania choroby wrzodowej. Wrzody żołądka i dwunastnicy ‒ objawy Gdzie najlepiej leczyć raka żołądka? Procedura ta powinna być prowadzona w ośrodkach posiadających duże doświadczenie i jest wykonywana w Polsce w wybranych ośrodkach gastroenterologicznych m. in. w Centrum Onkologii – Instytucie w Warszawie, czy w Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie. Nadkwasota żołądka zaczyna być groźna, gdy oprócz sporadycznych objawów w postaci zgagi i ucisku w brzuchu, pojawiają się: bolesne połykanie, spadek masy ciała, krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Przewlekła, nieleczona nadkwasota może doprowadzić do stanów zapalnych, wrzodów, a nawet nowotworu żołądka. Program lekowy - leczenie opornego na kastrację raka gruczołu krokowego; Program lekowy - leczenie podtrzymujące olaparybem chorych na nawrotowego platynowrażliwego zaawansowanego raka jajnika raka jajowodu lub pierwotnego raka otrzewnej; Program lekowy - leczenie chorych na zaawansowanego raka podstawnokomórkowego skóry wismodegibem Zapalenie żołądka a rak żołądka. Zasadniczo samo ostre zapalenie żołądka nie prowadzi do zwiększonego ryzyka zachorowania na chorobę nowotworową żołądka. Zależność ta ulega jednak zmianie, kiedy proces ostry stanie się przewlekłym, szczególnie zaś wtedy, kiedy czynnikiem etiologicznym schorzenia jest infekcja H. pylori. . Współczesna medycyna coraz lepiej radzi sobie z diagnozowaniem i leczeniem różnych typów nowotworów. Niestety wobec niektórych z nich pozostaje bezsilna. Przykładem jest rak żołądka. To jeden z najbardziej złośliwych typów nowotworów. Atakuje około 5 tysięcy Polaków rocznie, z których co trzeci Polak i co piąta Polka przegrywa walkę z chorobą. Największym problemem okazuje się bardzo późne zdiagnozowanie nowotworu, który latami może nie dawać żadnych klasycznych objawów. Typy raka żołądka Najczęstszą postacią raka żołądka jest tzw. gruczolakorak, który powstaje z komórek nabłonka gruczołowego żołądka. W zaledwie 5% przypadków nowotwór ma postać chłoniaka, mięsaka, rakowiaka lub guza stromalnego. Raka żołądka dzieli się na 2 typy: Jelitowy – częściej dotyka mężczyzn i daje znacznie lepsze rokowania. Rozlany – częściej atakuje kobiety, szczególnie młode. Nowotwór rozwija się w części żołądka bliżej przełyku. Rokowania są gorsze. Rozpoznanie raka żołądka tylko na podstawie badań krwi, prześwietlenia czy badania USG jest praktycznie niemożliwe. Niezbędne jest wykonanie gastroskopii i pobranie wycinka żołądka. Niestety ten typ nowotworu nie daje wczesnych objawów, dlatego pacjent może latami nie zdawać sobie sprawy, że w jego organizmie rozwija się choroba. Z reguły trafia więc do lekarza bardzo późno, gdy skuteczne leczenie jest niezwykle utrudnione. Objawy raka żołądka Objawy, jak wspomnieliśmy, nie są zbyt czytelne i rzadko wskazują właśnie na nowotwór. Pacjent najczęściej uskarża się na zwykle dolegliwości żołądkowe, a więc: Nudności Bóle brzucha Wzdęcia Utrata apetytu Wymioty Spadek masy ciała Krew w stolcu Krew w wymiocinach Objawy nasilają się wraz z rozwojem choroby. Gdy stają się już bardzo dokuczliwe i pacjent trafia na gastroskopię, nowotwór zwykle znajduje się w zaawansowanej fazie. Wówczas zapada decyzja co do dalszego leczenia. Leczenie raka żołądka Jedyną skuteczną metodą walki z nowotworem jest całkowita lub znaczna resekcja żołądka. Po usunięciu tego narządu pacjent może w miarę normalnie funkcjonować, jeść i żyć bez wyraźnych dolegliwości. Niestety w bardzo zaawansowanych przypadkach usunięcie żołądka jest niemożliwe. Wówczas pacjent zostaje objęty chemioterapią. Rak żołądka jest jednak dość odporny na chemię, dlatego – jeśli jest to możliwe – dodatkowo stosuje się radioterapię. Celem jest albo zmniejszenie guza do stopnia umożliwiającego przeprowadzenie operacji, albo zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawa komfortu życia pacjenta. W zaawansowanych przypadkach choroby rokowania są złe. Jeśli nie ma możliwości usunięcia nowotworu, pojawiają się przerzuty do otrzewnej i do innych narządów (najczęściej jelit i wątroby), stosuje się jedynie leczenie paliatywne. Pacjent może przeżyć od 3 do 6 miesięcy, ale to także zależy od siły woli i nastawienia do dalszej walki z chorobą. Rak żołądka to wyjątkowo podstępny nowotwór. Późna diagnoza często uniemożliwia skuteczne leczenie. Nawet po całkowitej resekcji żołądka mogą wystąpić nawroty na innych narządach. Nie ma niestety żadnej profilaktyki tego typu raka. Należy również pamiętać, że choroba ma charakter dziedziczny. Wczesne objawy raka żołądka są niecharakterystyczne, dlatego mogą być bagatelizowane przez chorych. Pewne sygnały powinny jednak wzbudzić niepokój. “To dyskomfort po przyjęciu posiłku i niechęć do jedzenia” — mówi prof. dr hab. n. med. Wojciech Polkowski, z którym rozmawiamy o najczęstszych czynnikach ryzyka rozwoju raka żołądka, jego objawach i ścieżce diagnostyczno-terapeutycznej pacjenta z tym nowotworem. O KIM MOWAProf. dr hab. n. med. Wojciech Polkowski jest specjalistą w dziedzinie chirurgii ogólnej i onkologicznej, związanym z Uniwersytetem Medycznym w Lublinie, kierownikiem Kliniki Chirurgii Onkologicznej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 1 w Lublinie, konsultantem wojewódzkim w dziedzinie chirurgii onkologicznej. Coraz częściej rozpoznaje się typ rozlany raka żołądka, którego leczenie jest trudniejsze i przynosi gorsze wyniki niż w przypadku typu jelitowego, który do tej pory raka żołądka częściej chorują mężczyźni, jednak wyróżnia się typ nowotworu, który zwykle występuje u młodych kobiet. To rak żołądka typu rozlanego w młodym wieku, w przypadku którego rokowania są czas oczekiwania na badanie histopatologiczne wynosi 4 tygodnie. To bardzo długo - ocenia Polsce problemem jest wyspecjalizowanie się w chirurgicznym leczeniu raka żołądka, zwłaszcza typów zaczynających dominować, które są coraz trudniejsze w terapii. Jak w ostatnich latach kształtuje się zachorowalność i umieralność na raka żołądka w Polsce? W Polsce w ostatnich latach spada liczba przypadków raka żołądka. W 2018 r. (to ostatnie dane) odnotowano w kraju 5106 przypadków tego nowotworu oraz 4900 zgonów z jego powodu. W Klinice Chirurgii Onkologicznej SPSK1 w Lublinie, w której pracuję, jest obecnie dwa razy mniej chorych niż 30 lat temu. Udało się zmniejszyć częstość występowania zwłaszcza raka żołądka typu jelitowego, który był dotąd dominujący. Wiąże się to z eradykacją Helicobacter pylori — bakterii będącej główną przyczyną tego typu raka żołądka. Jednak w związku z tym, że przestaje on dominować, coraz częściej pojawia się drugi typ raka żołądka — rozlany, który znacznie różni się od typu jelitowego. Ma inną charakterystykę molekularną i lokalizację, ponieważ obejmuje proksymalną część żołądka lub cały narząd, co sprawia, że jego leczenie jest trudniejsze i przynosi gorsze wyniki. Jakie jeszcze czynniki, poza zakażeniem bakterią H. pylori, mogą przyczynić się do rozwoju raka żołądka? Zakażenie bakterią Helicobacter pylori jest czynnikiem ryzyka raka żołądka, ale tylko typu jelitowego. Infekcja tym patogenem jest związana z niską higieną żywienia. W XXI w. uległa ona znacznej poprawie, co w połączeniu z leczeniem przeciwbakteryjnym (eradykacją), doprowadziło do zmniejszenia liczby przypadków zakażenia Helicobacter pylori. Innym patogenem mogącym przyczynić się do rozwoju tego nowotworu jest wirus Epsteina-Barr (EBV). Wśród środowiskowych czynników ryzyka rozwoju raka żołądka można wymienić także palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Należy jednak podkreślić, że są to czynniki ryzyka rozwoju wszystkich nowotworów złośliwych, nie tylko raka żołądka, choć nowotwór ten nie znajduje się wśród najczęstszych nowotworów tytoniozależnych. Są to, przede wszystkim: rak płuca, rak trzustki, rak nerki i rak pęcherza moczowego. Czynniki środowiskowe odpowiadają za tzw. sporadycznego raka żołądka, który występuje głównie u starszej grupy wiekowej — od 5. do 7. dekady życia. Czy rak żołądka może wystąpić także u młodych osób? Z patogenetycznego punktu widzenia wyróżnia się cztery typy raka żołądka: wspomnianego sporadycznego, wieku młodego, wrodzonego i kikuta żołądka. Rak żołądka wieku młodego występuje u osób poniżej 45. roku życia. Wrodzony rak żołądka, dziedzicznie uwarunkowany, jest rozpoznawany u osób, w rodzinach których występuje ten nowotwór. Z kolei rak kikuta żołądka rozwija się u osób, u których wiele lat wcześniej — 40 i więcej — wycięto część żołądka z powodów nienowotworowych, najczęściej choroby wrzodowej. Nowotwór rozwija się w części żołądka pozostałej po operacji. Występuje coraz rzadziej, ponieważ na przełomie wieków resekcje żołądka z powodów nienowotworowych zaczęły przechodzić do historii. Czy płeć ma znaczenie w patogenezie raka żołądka? Na raka żołądka częściej chorują mężczyźni, jednak wyróżnia się typ nowotworu, który zwykle występuje u młodych kobiet. To rak żołądka typu rozlanego w młodym wieku, w przypadku którego rokowania są niekorzystne. Nowotwór ten często daje przerzuty do jajników — są to tzw. guzy Krukenberga. Z reguły guzy w jajnikach, które są bardzo duże, najpierw są rozpoznawane przez lekarzy w klinikach ginekologicznych. Gdy po ich usunięciu zostaje ustalona histologia, okazuje się, że są to przerzuty raka pierwotnie zlokalizowanego w układzie pokarmowym. Zaczyna się poszukiwanie źródła, wykonywana jest gastroskopia i z czasem wykrywa się bardzo małe ognisko pierwotne w żołądku. W tym przypadku rokowania są bardzo złe. Na ile nawyki żywieniowe mogą przyczynić się do rozwoju raka żołądka? Tradycja żywienia sprawia, że wpływ czynników środowiskowych związanych z dietą odgrywa bardzo istotną rolę w rozwoju raka żołądka, czego wynikiem jest częste występowanie tego nowotworu w niektórych regionach świata, np. w Japonii i innych krajach Dalekiego Wschodu. W Europie raka żołądka często odnotowuje się w jej części centralnej oraz na południu — we Włoszech i w Portugalii. W rozwoju tego nowotworu mają udział: częste spożywanie mięsa czerwonego, grillowanego, produktów tłustych, solonych, przetworzonych, zwłaszcza jeśli w diecie brakuje warzyw i owoców. Te produkty mogą się przyczynić do rozwoju nie tylko raka żołądka, lecz także raka jelita grubego. Jakie są objawy raka żołądka? Nie ma objawów typowych dla raka żołądka, ale jest grupa symptomów, która powinna budzić niepokój. Są to: dyskomfort po przyjęciu posiłku i niechęć do jedzenia. Jeśli dotychczas mieliśmy apetyt, a teraz nie mamy ochoty jeść, wręcz odrzuca nas od jedzenia, to powinien być to sygnał alarmowy. Przebieg raka żołądka jest z reguły skryty. Skąpe i niecharakterystyczne objawy sprawiają, że chory zgłasza się do lekarza dopiero wtedy, gdy pojawią się poważniejsze objawy. Wtedy stopnień zaawansowania nowotworu jest wysoki i nie można już wykonać operacji, która jest podstawową metodą leczenia. Co jest podstawą diagnostyki w raku żołądka? Podstawą diagnostyki jest gastroskopia — badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, w czasie którego oglądana jest błona śluzowa żołądka. Jeżeli są widoczne zmiany, należy pobrać co najmniej 6 wycinków z podejrzanej okolicy. Niestety, średni czas oczekiwania na badanie histopatologiczne wynosi 4 tygodnie. To bardzo długo. Jeśli badanie endoskopowe nie budzi wątpliwości co do rozpoznania, w oczekiwaniu na wynik histopatologiczny można wykonać tomografię komputerową. Z chwilą, gdy mamy wynik badania histopatologicznego, gastroskopii i tomografii, należy się zgłosić do ośrodka onkologicznego, który jest wyspecjalizowany w leczeniu raka żołądka. Pacjent powinien trafić pod opiekę zespołu wielodyscyplinarnego — konsylium lekarskiego, które decyduje o dalszym postępowaniu. Onkologia Ekspercki newsletter z najważniejszymi informacjami dotyczącymi leczenia pacjentów onkologicznych ZAPISZ MNIE Jakie decyzje dotyczące leczenia może wówczas podjąć konsylium? Dalsze postępowanie jest kierowane na dwa różne tory. W przypadku uogólnionego raka żołądka, gdy doszło już do przerzutów odległych — do wątroby, płuc, kości, ośrodkowego układu nerwowego, otrzewnej, jajników — postępowaniem z wyboru jest tylko chemioterapia paliatywna, pod warunkiem, że stan pacjenta jest dobry. Celem chemioterapii paliatywnej jest co najwyżej nieznaczne wydłużenie życia. W leczeniu niektórych typów raka żołądka z nadekspresją HER2 mamy możliwość dodania do chemioterapii leczenia anty-HER2 za pomocą herceptyny. W ten sposób można trochę poprawić rokowanie, ale nie wyleczyć chorego. Inaczej przebiega leczenie w przypadku, gdy nie ma przerzutów odległych, a rak żołądka jest zlokalizowany regionalnie. W takiej sytuacji nowotwór najczęściej jest już w stadium zaawansowanym. Wówczas stosuje się leczenie półroczne, na które składają się: chemioterapia przed operacją, operacja, rekonwalescencja oraz chemioterapia po operacji. Terapię zaawansowanego raka żołądka rozpoczyna się od trwającej 2 miesiące chemioterapii przedoperacyjnej. Następnie pacjent musi odpocząć od leczenia, by potem można było wykonać u niego operację wycięcia żołądka. Po operacji wycięte fragmenty żołądka zostają przekazane do badania histopatologicznego. Dzięki temu wiemy, jaki jest stopień zaawansowania nowotworu, typ nowotworowy, typ molekularny, czy są zajęte węzły chłonne i w jakiej liczbie. Wiemy także, jak chory zareagował na zastosowaną przed operacją chemioterapię. Wtedy stosuje się drugą, pooperacyjną część leczenia, czyli chemioterapię. Mniej niż 10 proc. pacjentów z rakiem żołądka w Polsce, a także w Europie i Stanach Zjednoczonych, choruje na jego wczesną postać. Jest to mała zmiana nowotworowa, ograniczona tylko błony śluzowej żołądka. W tym przypadku stosuje się leczenie endoskopowe. Wczesny rak żołądka dominuje w krajach Dalekiego Wschodu, gdzie stanowi więcej niż 60 proc. przypadków tego nowotworu. Czy leczenie chirurgiczne zawsze obejmuje wycięcie całego żołądka? Wycięcie całego żołądka wykonujemy tylko w konkretnych wskazaniach, jeżeli lokalizacja, stopień zaawansowania i typ histologiczny nowotworu nas do tego zmuszają. Mamy możliwość wykonania różnych operacji, które nie obejmują wycięcia całego żołądka. Po nich gorsza jakość życia i dolegliwości są znacznie mniejsze niż po całkowitej resekcji. Mało tego, po zastosowaniu chemioterapii przedoperacyjnej bardzo często, choć nie zawsze, dochodzi do cofnięcia się nowotworu i wtedy mamy możliwość wykonania operacji bardziej oszczędzającej niż całkowite wycięcie żołądka. Operację najlepiej wykonać w wyspecjalizowanym ośrodku onkologicznym, w którym chirurdzy mają duże doświadczenie w leczeniu tego typu nowotworów, ponieważ przeprowadza się tam dużą liczbę takich zabiegów. Jak dużo ośrodków w Polsce specjalizuje się w chirurgicznym leczeniu raka żołądka? Czy liczba ta jest wystarczająca? Takie ośrodki można policzyć na palcach jednej ręki, ale obecnie to wystarczy, ponieważ spada liczba nowych przypadków raka żołądka. Problemem jest nie liczba ośrodków, ale wyspecjalizowanie się w chirurgicznym leczeniu raka żołądka, zwłaszcza typów zaczynających dominować, które są coraz trudniejsze w terapii. Ważne jest, aby pacjent był leczony przez zespół wyspecjalizowany, a nie przypadkowo wybrany. Na przykład, w województwie lubelskim w dziedzinie chirurgii raka żołądka specjalizuje się Klinika Chirurgii Onkologicznej Szpitala Klinicznego nr 1 w Lublinie. Problemem jest także kierowanie pacjentów do właściwych ośrodków onkologicznych. Ministerstwo Zdrowia czy wojewódzkie oddziały NFZ nie zdecydowały się jeszcze na centralizację leczenia niektórych nowotworów. W innych krajach Europy, które osiągają znaczne lepsze wyniki terapii niż w Polsce, na taki krok zdecydowano się już kilka lat temu. Obecnie chorzy i ich rodziny sami dokonują wyboru ośrodka, nie zawsze trafnego. Czy można zmniejszyć ryzyko rozwoju raka żołądka? Na czynniki genetyczne związane z rakiem żołądka nie mamy wpływu, ale na środowiskowe już tak. Mamy wpływ na to, czy palimy papierosy, pijemy alkohol, czy stosujemy zdrową dietę, ubogą w produkty solone, przetworzone, a bogatą w owoce i warzywa. Ważna jest także higiena żywienia i aktywność fizyczna. PRZECZYTAJ TAKŻE: Rak trzustki daje późno objawy, rokowania poprawia wczesna diagnostyka O efektywności kolonoskopii decyduje wysoka jakość badania Autor: lek. Mateusz Nawrocki Żołądek, jest częścią układu pokarmowego, w której odbywa się proces trawienia pokarmów. To narząd, do którego przemieszcza się połknięty pokarm– jest zatem narażony na kontakt zarówno z środkami konserwującymi, sztucznymi dodatkami jak i z czynnikami chorobowymi takimi jak bakterie i wirusy. Pod względem częstości występowania, rak żołądka nie należy do najczęstszych nowotworów pojawiających się w Polsce. Największy odsetek zachorowań notuje się w Japonii, co ma związek z stylem życia oraz prowadzoną dietą. Zdecydowaną większość nowotworów żołądka stanowią gruczolakoraki (adenocarcinoma). Co należy wiedzieć o nowotworach żołądka? Rak żołądka – przyczyny. Znając przyczyny występowania poszczególnych nowotworów istnieje szansa, że ulegną wyeliminowaniu niektóre czynniki, które w znaczący sposób zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworu – warto jednak wspomnieć, że prewencja pierwotna ( zapobieganie wystąpienia choroby), nie zawsze przynosi satysfakcjonujące efekty. Które czynniki ryzyka wystąpienia raka żołądka są istotne w jego patogenezie? Dużą rolę w rozwoju raka żołądka przypisuje się gram – ujemnej bakterii Helicobacter pylori. To poważny problem, bowiem szacuje się, że w Polsce zakażonych jest nawet 80% dorosłych oraz 30% dzieci. Bakteria ta kolonizuje głównie dalszy odcinek żołądka – część odźwiernikową. Niskie pH żołądka (spowodowane wydzielaniem kwasu solnego) działa bakteriobójczo na większość bakterii, które dostają się do jego wnętrza. Mechanizm ten nie zwalcza jednak infekcji Helicobacter pylori – która przyczyniając się do ciągłego stanu zapalnego, może działać stymulująco na komórki nowotworowe. Dodatkowo, Helicobacter pylori ma również znaczenie w patogenezie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Ryzyko rozwoju raka żołądka nie zależy jednak tylko od zakażenia bakterią – dużą rolę przypisuje się diecie – zawartość środków konserwujących, azotynów oraz soli działa drażniąco na śluzówkę żołądka. Zaznacza się również dużą rolę spożywania produktów wędzonych. Części raków żołądka towarzyszy niedokwasota (hipochlorhydria). Podobnie jak w przypadku innych nowotworów, palenie tytoniu zwiększa ryzyko zachorowania na raka żołądka Nowotwór żołądka – rodzaje. Jak wcześniej wspomniano, ponad 90% wszystkich nowotworów żołądka stanowią raki gruczołowe – adenocarcinoma. Pozostałe rodzaje raka żołądka to chłoniaki, nowotwory podścieliskowe, oraz nowotwory endokrynne żołądka. Istnieje kilka rodzajów klasyfikacji raka żołądka – często stosowaną jest klasyfikacja Laurena, która jest podziałem opierającym się na cechach histologicznych. W podziale tym można wyróżnić typ jelitowy, typ rozlany oraz typ mieszany. Z tych trzech rodzajów najczęściej występuje rak o typie jelitowym. Jego charakterystyczną cechą jest występowanie w regionach, gdzie zapadalność na raka żołądka jest najwyższa. Inną klasyfikacją, z którą można się spotkać jest podział na wczesnego oraz zaawansowanego raka żołądka – to podział, który ma duże znaczenie rokownicze. Cechą charakterystyczną raka wczesnego jest brak naciekania mięśniówki żołądka – ogranicza się jedynie do błony śluzowej, ewentualnie podśluzowej. Najczęstszą lokalizacją raka wczesnego żołądka jest obszary krzywizny mniejszej. Rak zaawansowany związany jest z naciekaniem błony mięśniowej, a niektórych przypadkach również błony surowiczej. Nowotwór żołądka – objawy Niestety, podobnie jak w przypadku pozostałych nowotworów, wczesne objawy raka żołądka są mało charakterystyczne i przez to również bagatelizowane. Z tego powodu w Japonii (najczęstsze występowanie raka żołądka na świecie) prowadzone są badania przesiewowe, mające na celu wczesne wykrycie raka żołądka. Niestety, w Polsce diagnostyka tego typu nie jest prowadzona. Pierwsze symptomy raka żołądka często mylone są z popularną chorobą wrzodową. Pojawia się ból nadbrzusza, nudności i brak łaknienia. W niektórych przypadkach zdarzają się krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego tzw. fusowate wymioty- objawem mogą być też smoliste stolce, które wskazują na krwawienia z dolnego odcinka . Podobnie jak w przypadku pozostałych nowotworów, w przebiegu raka żołądka dochodzi do stopniowej utraty masy ciała oraz wyniszczenia (cachexia). Niestety, brak swoistości objawów powoduje zbyt późną diagnostykę oraz opóźnienie w wprowadzeniu odpowiedniego leczenia. Rak żołądka – badania Jak wspomniano wcześniej, w Polsce nie jest realizowany program badań przesiewowych w kierunku raka żołądka, w konsekwencji czego większość nowotworów wykrywana jest niestety w zaawansowanym stadium. Badaniem, które jednocześnie umożliwia ocenę śluzówki żołądka oraz pobranie materiału do badania histopatologicznego jest badanie gastroskopowe. Z pomocą w diagnostyce raka żołądka przychodzą również metody diagnostyki obrazowej takie jak tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) czy też PET. W diagnostyce raka żołądka ważną rolę ma także popularne badanie USG (ultrasonograficzne), które jest szeroko dostępne, przede wszystkim nieinwazyjne i tanie w wykonaniu. O tym jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu raka żołądka decyduje zespół lekarzy, prowadzący pacjenta. Rak żołądka – jak leczyć? W leczeniu nowotworu żołądka dużą rolę odgrywają zabiegi chirurgiczne. Zastosowana metoda zależy od zaawansowania nowotworu – możliwe jest częściowe, lub całkowite usunięcie żołądka. W trakcie operacji usuwane są także węzły chłonne (limfadenektomia). W przypadku tak zwanych raków wczesnych stosuje się również metodę endoskopową – mukozektomię lub dyssekcję podśluzówkową. Leczenie chemioterapeutyczne również jest stosowane, jednak najczęściej dotyczy zaawansowanego raka żołądka. Oprócz metod chirurgicznych, oraz chemioterapii stosuje się także leczenie radioterapeutyczne oraz biologiczne. Warto pamiętać, że wczesne objawy raka żołądka łatwo można pomylić z dolegliwościami dyspeptycznymi, szczególnie tymi nawracającymi. W takim wypadku należy zgłosić się do lekarza – może okazać się konieczne wykonanie badania endoskopowego górnego odcinka przewodu pokarmowego, abypostawić prawidłowa diagnozę. Rozmowa z prof. dr. hab. Lucjanem Wyrwiczem z Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej, Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie. Rak żołądka to jedna z groźniejszych chorób nowotworowych. Co mówią statystyki? 50 lat temu rak żołądka był jedną z częściej występujących chorób nowotworowych w naszej części Europy. Obecnie już nie dominuje. Rocznie zapada na nią około 5 tys. pacjentów przy ogólnej zapadalności na nowotwory szacowanej na 160 tys. rocznie. A rokowania chorego na raka żołądka są znacznie gorsze niż w innych nowotworach. Z amerykańskich statystyk wynika, że nawet w pierwszym stadium raka, zaledwie 75 proc. pacjentów udaje się przeżyć pierwsze pięć lat choroby, a takie stadium stwierdzamy bardzo rzadko. W czwartym, najpoważniejszym stadium, gdy występują już przerzuty – praktycznie nie ma szans na trwałe usunięcie choroby. Częściej zapadają na tę chorobę mężczyźni. Jest to typowe dla większości nowotworów przewodu pokarmowego. Raka żołądka wywołują głównie czynniki środowiskowe: papierosy, alkohol. Przykładowo, mężczyźni sięgają po mocny alkohol, co prowadzi do nasilonego stanu zapalnego w błonie śluzowej żołądka. Podobnie się rzecz ma z wieloma czynnikami etiologicznymi i najpewniej dlatego to oni są bardziej narażeni na występowanie choroby. Jakie są inne czynniki? Przewlekłe zakażenie wywołane np. Helicobacter pylori – bakterią, która może prowadzić do występowania wielu chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Coraz częściej mówi się też o wirusie Epsteina-Barr (EBV). Jak się okazuje, 10 proc. pacjentów z rakiem żołądka to pacjenci z nowotworem powstałym na podłożu tej infekcji. Znacznie rzadziej w grę wchodzą czynniki genetyczne. Niemniej, jeśli ktoś w rodzinie chorował, ryzyko rozwoju raka żołądka u innych członków rodziny jest duże. Czy złe nawyki żywieniowe również mogą doprowadzić do wystąpienia raka żołądka? Czy choroba dotyka również dzieci? Nie ma danych, czy tzw. złe odżywianie wpływa na występowanie raka żołądka w naszym regionie świata. Z pewnością czynnik ten nie obniża jednak ryzyka zachorowania. Co do dzieci, praktycznie nie odnotowuje się w tej grupie wiekowej zachorowań na raka żołądka. Powód jest prosty, to nowotwór, który wiąże się z długotrwałym stanem zapalnym błony śluzowej żołądka. Jakie są symptomy choroby? Początkowo choroba rozwija się bezobjawowo, dlatego niestety wykrywa się późno, w stopniu zaawansowanym. Często pacjenci zgłaszają się do gabinetu dopiero w trzecim, a nawet czwartym stadium! Dla pacjenta, który miał problemy gastryczne objawy nie stanowią nic szczególnego. Chorzy często bagatelizują więc także np. nagły spadek wagi. Z założenia – nie powinnyśmy nigdy ignorować objawów związanych z dysfunkcją żołądka – takich jak zgaga, dysfagia, odynofagia. Do tego dochodzą objawy ogólne: gorączka, poty nocne, nudności, utrata masy ciała. Charakterystycznym symptomem jest też niechęć do spożywania produktów mięsnych. Jak przebiega diagnostyka raka żołądka? Podstawą diagnozowania jest gastroskopia. Trzeba pobrać wycinki, by potwierdzić lub wykluczyć, czy pacjent ma nowotwór. Drugim etapem jest ustalenie zaawansowania choroby. W tym celu wykonuje się tomografię komputerową klatki piersiowej, brzucha i miednicy. Trzecim etapem jest laparoskopia diagnostyczna – zajrzenie do środka jamy brzusznej, sprawdzenie, czy w jamie otrzewnej – tak jakby wokół żołądka – nie ma zmian przerzutowych. Tu przechodzimy do leczenia. Na czym ono polega? Są cztery rodzaje leczenia. W najwcześniejszym stadium wycinamy nowotwór w trakcie specjalnego rodzaju gastroskopii. Jest to trudne technicznie, bowiem wykonuje się zabieg w zaledwie dwóch-trzech placówkach w Polsce, a możliwe jest do przeprowadzenia, gdy wykrywa się raka we wczesnym etapie. W bardziej zaawansowanym stadium od razu operuje się chorego i usuwa się część lub całość żołądka. Typowo jednak w Polsce chorzy mają nowotwór dość zaawansowany – często z zajęciem regionalnych węzłów chłonnych. Wówczas najlepsze wyniki osiąga się przez połączenie chemioterapii z operacją. Leczenie rozpoczyna się od chemioterapii. Operację powinien wykonywać ośrodek referencyjny. A po operacji kontynuuje się chemioterapię. Jak wygląda życie pacjenta, któremu wycina się żołądek? Operacja polega na wycięciu żołądka, a następnie przeszyciu wcześniejszego i dalszego odcinka. Można próbować odtworzyć tę funkcję pojemnościową, zszyć tak jelita, by pokarm mógł się gromadzić, tak jak to ma miejsce normalnie w żołądku. Dla lepszej tolerancji stosuje się tzw. rekonstrukcję na pętli, ale to w pełni nie zastępuje narządu. Być może zabrzmi to zaskakująco, ale sam żołądek nie pełni ogromnej roli w organizmie i da się bez niego żyć – stosując odpowiednią dietę. Jedyną koniecznością jest uzupełnianie witaminy B12, ponieważ człowiek bez żołądka nie jest w stanie wchłaniać tej witaminy. Do końca życia musi suplementować B12 (w zastrzyku, raz na miesiąc). Czy istnieją nowoczesne terapie, które zostały zarejestrowane do leczenia w zaawansowanym stadium raka żołądka? Czy są one już dostępne w Polsce? Jeśli chodzi o leczenie radykalne raka żołądka, to w chwili obecnej refundowane są wszystkie uznane preparaty. W leczeniu paliatywnym choroby zaawansowanej (czyli raka z przerzutami lub raka żołądka, którego z powodu zaawansowania nie można w całości wyciąć) są dwie sytuacje, w których możliwa byłaby poprawa. Pierwszą z nich jest rak żołądka z nadmiarem receptora HER2. W chwili obecnej refundowany jest trastuzumab tylko w jednej z dwóch uznanych sytuacji klinicznych. Lek jest dostępny tylko w przypadku chorych z bardzo nasilonym nadmiarem białka HER2 na powierzchni komórki nowotworu. Rejestracja trastuzumabu oraz dostępne wyniki badań klinicznych wskazują na zasadność finansowania tego leku także w przypadku nadmiaru kopii tego genu w komórce raka żołądka (czyli tzw. amplifikacja w badaniu FISH). Drugą sytuacją kliniczną, w której dostępność leczenia w Polsce odbiega od tego, co widzimy w innych krajach, jest brak dotychczas zgody na refundację ramucirumabu. Lek ten w połączeniu z chemioterapią paklitakselem korzystnie wpływa na przeżycie pacjentów, ale także istotnie opóźnia pogorszenie samopoczucia chorego poddawanego chemioterapii paliatywnej. Leczenie to stosuje się w drugiej linii leczenia, po wcześniejszym niepowodzeniu jednego rodzaju terapii. Bez wątpienia – wydanie pozytywnej decyzji o refundacji tego leku mogłoby istotnie wpłynąć na długość leczenia części naszych pacjentów. Czy stworzenie zespołów wielodyscyplinarnych w Polsce poprawiło sytuację chorych? Zespoły wielodyscyplinarne w ośrodkach onkologicznych istniały od wielu lat. Obecnie nadano im rygor obowiązkowości oraz opisano szeregiem paragrafów mówiących jak należy sprawozdawać ich pracę. Zespół wielodyscyplinarny ocenia wyniki badań kwalifikujących i stara się zaproponować optymalne dostępne leczenie. Ma to oczywiście rozliczne dobre strony, ale pociąga za sobą pewne konsekwencje. Pamiętajmy, że te same przepisy wprowadziły konieczność pilnego rozpoczynania leczenia. A to oznacza pewne ograniczenia także dla chorego. Przykładowo zespół widzi, że terapia, którą chciałby zaproponować jest niedostępna przez kilka kolejnych tygodni; z dowolnego powodu – być może administracyjnego, albo urlopu jedynego członka zespołu, który daną procedurę wykonuje, czy choćby awarii jakiegoś potrzebnego do tej procedury aparatu wymagającego dłuższego serwisu. W myśl obecnych przepisów powinno się rozważyć, czy proponować choremu oczekiwanie na takie „deficytowe” procedury. Ale większość chorych ma szansę realnie skorzystać, choćby z tego, iż w wielu ośrodkach wystąpiła konieczność zmiany praktyki i jeden specjalista (np. chirurg) musi prosić drugiego specjalistę (np. radiologa) o wspólną opinię, jak chorego leczyć. Podsumowując to pytanie, można też powiedzieć inaczej: same konsylia nic nie znaczą, dopóki nie wprowadzi się poziomów referencyjności usługodawców (szpitali), które wskażą gdzie i kto powinien określoną trudną procedurę przeprowadzić. A leczenie radykalne raka żołądka należy do modelowych trudnych procedur, których wykonywanie powinno być certyfikowane poprzez sprawdzenie doświadczenia i wypracowanych procedur postępowania. Jak uchronić się przed zachorowaniem? Profilaktyka pierwotna, nim zachorujemy, koncentruje się głównie na zdrowym odżywianiu, rezygnacji ze stosowania używek. Profilaktyka wtórna, czyli chronienia się przed nawrotem choroby – to możemy uzyskać lecząc się w ośrodkach referencyjnych i dbając o jak najwcześniejsze wykrywanie nowotworu. Czyli polega na niebagatelizowaniu objawów. Dziecko z guzem mózgu ma aż dwa razy większe szanse na wyleczenie w Szwecji niż w Meksyku lub Brazylii. 90 proc. Amerykanek z rakiem piersi przeżyje od czasu diagnozy przynajmniej 5 lat. Tylko 66 proc. Hindusek może osiągnąć taki sam wynik. Dysproporcje pomiędzy systemem leczenia onkologicznego na świecie stają się coraz bardziej wyraźne. Mimo ogromnego postępu medycyny nadal głównym wyznacznikiem skuteczności leczenia onkologicznego jest system opieki medycznej obowiązujący w danym państwie. Autorzy najnowszego raportu analizującego jakie szanse na wyleczenie mają pacjenci z 71 krajów świata, cierpiący na 18 najczęściej diagnozowanych nowotworów wskazują, że na najlepsze efekty mogą liczyć mieszkańcy takich krajów jak: Stany Zjednoczone, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Finlandia, Norwegia, Islandia lub Szwecja. Na Zachodzie bez zmianZasada jest dosyć prosta - im bogatszy kraj, tym większe prawdopodobieństwo, że uda się nam uzyskać dostęp do efektywnego leczenia. Ameryka Północna (USA i Kanada), Australia i Nowa Zelandia oraz Europa Zachodnia oferuje mieszkańcom najlepsze sposoby na to, by wyleczyć najczęściej rozpoznawane rodzaje nowotworów (raka płuca, jelita grubego lub piersi). Europa Wschodnia oraz kraje rozwijające się pozostają w tej klasyfikacji daleko w tyle. Zobacz także Rak piersi nie zna granic? Niekoniecznie...90 procent Amerykanek, które dowiadują się, że mają raka piersi, ma szanse na przeżycie kolejnych 5 lat życia. Podobne statystyki notuje się wśród mieszkanek Europy Zachodniej (85 proc. kobiet z rakiem piersi przeżyje kolejnych 5 lat). W Europie Wschodniej - już tylko 71 procent pań. W Indiach na przeżycie 5 lat od momentu usłyszenia diagnozy może liczyć już tylko 66 procent obywatelek. Zobacz także Polki nadal nie mają takich szans na leczenie raka jak na ZachodzieCo ciekawe Polska jeszcze niedawno była klasyfikowana tylko o jeden punkt procentowy wyżej niż plasujące się na niskich szczeblach rankingu Indie. Zaledwie 67 Polek, które w latach 1995-1999 dowiedziały się, że mają raka piersi, miały szansę na 5 kolejnych lat życia. Na szczęście najnowsze statystyki są dla pacjentek onkologicznych z Polski nieco bardziej wskaźnik przeżywalności w ciągu 5 lat od momentu wykrycia nowotworu piersi waha się w granicach 80 procent. Jeszcze kilka lat temu (w latach 2005-2009) osiągaliśmy w tej klasyfikacji zaledwie 74 proc. Udało się więc nieco poprawić wskaźniki przeżywalności z rakiem piersi. Nadal jednak odbiegamy od normy z krajów Europy raportu Najwyższej Izby Kontroli wynika, że skuteczność leczenia nowotworów w Polsce jest gorsza niż w większości krajów Unii Europejskiej. Choć liczba zachorowań na nowotwory złośliwe jest u nas niższa niż w Europie, to jednak umieralność jest dużo wyższa. Najgroźniejszy w naszym kraju według NIK-u jest rak płuc i jelita grubego. Zobacz także W jakich krajach pacjenci onkologiczni mają największe szanse na wyleczenie? fot. Raport Concorde-3, opublikowany na łamach "The Lanet" przez specjalistów z London School of Hygiene & Tropical Medicine obejmuje dane dotyczące 5-letniej przeżywalności na 18 najczęstszych rodzajów nowotworów, zebrane w latach 2010-2014 w 71 krajach świata. Zobacz także źródło: The

gdzie najlepiej leczyć raka żołądka